ایثار و شهادت

الف) اهميت ايثار در قرآن:

قرآن كريم با بيان شواهد و نمونه هایی، ايثار را در ابعاد مختلف ستوده است، ازجمله:

1) حـضـرت ابـراهـيـم (ع) را به عنوان(بـنيانگذار ايثار)[1] مى ستايد كه از خدايان و بت هاى مـشـركان بيزارى جسته ، ترسى به خود راه نداد و جان بر كف، بت ها را در هم شكست و فرياد برآورد كه: "اُفٍّ لَكُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ؛[2] اف بر شما و بر چيزهايى كه جز خدا مى پرستيد!"

هـمـچـنـيـن در جـريـان ذبـح حـضـرت اسـمـاعـيـل، وقـتـى ابـراهـيـم (ع) خـواب خـويـش را بـه عمل تبديل كرد و از آن آزمايش الهى پيروزمندانه بيرون آمد، خداوند او را اين گونه ستود: "سَلامٌ عَلى اِبْراهيمَ كَذلِكَ نَجْزِى الُْمحْسِنينََ اِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنينَ؛[3] سلام بر ابراهيم ، ما نيكوكاران را اين چنين پاداش مى دهيم، او از بندگان مؤ من ما بود."

2) در بیان ايثار جانى حضرت على (ع)مى فرمايد: "وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ؛[4] و بعضى از مردم براى به دست آوردن خشنودى خدا جان خويش را فدا مى كنند." در جریان محاصره خانه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم به وسيله شمشيرزنان قريش، در ليلة المبيت بود كه على عليه السّلام با ايثار عجيبى، خود را در كانون خطر افكند و جان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را نجات داد. حتّى در بعضى از تواريخ آمده كه قبل از آن نيز دشمنان، نقشۀ كشتن پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را كشيده بودند و ابوطالب از اين موضوع سخت نگران بود.[5]

3) در جاى ديگر ايثار مالى خاندان پيامبر(ص)را چنين مى ستايد: "وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ اَسيراً؛[6] غذاى خويش را با آنكه آن را دوست دارند، به مسكين و يتيم و اسير مى خورانند."

4) هـمـچـنـيـن ازانـصـارـ كـه در حـال فـقـر، از بـرادران مـهـاجـر خـود، بـا تـقـسـيـم امـوال وخـانـه هـاى خـويش پذيرايى كردند و آنان را بر خود مقدّم داشتند ـ اين گونه تمجيد مى كند: "وَ يُؤْثِرُونَ عَلى اَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛[7] ديگران را بر خود مقدم مى دارند، هر چند خود، فقير و نيازمند باشند."

5) نمونۀ دیگر، رزمندگان و ایثارگرانی اند كه با تجاوز گران مى جنگند و آنها را در هم مى كوبند، يا براى باز گرفتن حقوق از دست رفته خود و ملتشان فداكارى مى كنند، يا به جهت قطع زنجير بردگى، رهائى از قيد اسارت و رسيدن به استقلال و آزادى دست به اسلحه مى برند و جان بر كف، جهاد و مبارزه مى نمايند، این گروه از ديدگاه اسلام داراى مقام ارجمند و عالى مى باشند. "و من يقاتل فى سبيل الله فيقتل او يغلب فسوف نوثيه اجرا عظيما[8]؛ و آن كس كه در راه خدا پيكار كند و كشته شود يا پيروز گردد پاداش بزرگى به او خواهيم داد."

سرنوشت مجاهدانى كه عاشقانه و آگاهانه به ميدان رزم شتافته اند، و در راه خدا مبارزه مى نمايند از دو حال خارج نيست، يا شهيد مى شوند و يا با در هم كوبيدن دشمن، بر او پيروز مى گردند، و در هر صورت از پاداش بزرگ الهى بهرمند مى شوند.

در آيه ديگر مى فرمايد: "لا يستوى القاعدون من المومنين غير اولى الضرر و المجاهدون فى سبيل الله باموالهم و انفسهم ، فضل الله المجاهدين باموالهم و انفسهم على القاعدين درجه[9]؛ افراد با ايمانى كه بدون بيمارى و ناراحتى از جهاد بازداشتند با مجاهدانى كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كردند يكسان نيستند، خداوند مجاهدانى را كه با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان برترى بخشيده ..."[10]

آيه ديگری از مقام ارجمند ایثارگران و مبارزان در راه خدا چنين دفاع مى كند: "اجعلتم سقاية الحاج و عمارة المسجد الحرام كمن امن بالله و اليوم الاخر و جاهد فى سبيل الله لا يستون عند الله[11]؛  ايا سيراب كردن حاجيان خانه خدا و آيباد ساختن مسجد الحرام را همانند (كار) كسى قرار داديد كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده و در راه خدا جهاد كرده است (اين هر دو) هرگز نزد خدا مساوى نيستند."

در شان نزول اين آيه آمده كه: ((شيبه)) و ((عباس)) هر كدام بر ديگرى افتخار مى كردند و مشغول گفتگو بودند كه على (عليه السلام) نزدشان رسيد، و پرسيد به چه چيز افتخار مى كنيد؟

((عباس)) گفت: امتياز من مساءله آب دادن به حجاج خانه خدا است.

((شيبه)) گفت: تعمير كننده مسجدالحرام (و كليد دارخانه كعبه) هستم.

على عليه السلام فرمود: با اينكه از شما حيا مى كنم، بايد بگويم: افتخار من كه جهاد در راه خدا است و باعث ايمان آوردن شما شد بر افتخار شما ترجيح دارد.

((عباس)) خشمناك برخاست و خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله شتافت (بالحن شكايت) گفت: يارسول الله! من حقيقتى را بيان كرده ام و چه باك دارد اگر از سخن حق ناراحت گردد.

جبرئيل بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نازل شد و اين آيه را آورد تا براى آنها بخواند. "اجعهلتم سقاية الحاج ..."[12]