اهمیت و جایگاه ایثار از منظر قرآن و روایات

ایثار یک واژه عام است که در همه مکتب ها و فرهنگ ها وجود دارد اما در اسلام از یک برتری خاصی برخوردار است و هر تلاش و فداکاری و از خودگذشتگی را ایثار نمی گویند. ، بلکه ایثار در اسلام، پیش زمینه ای چون اخلاص و در راه خدا بودن، دارد. ایثار بیانگر رشد و معرفت انسانی است و این موقعی است که انسان به یک تکامل روحی دسترسی پیدا کند. ایثارگری از آنجایی که حامل پیام هایی همچون: خداخواهی، دین باوری، خدایابی، انسان دوستی و دگرخواهی، شهادت، رشادت، از خودگذشتگی، عزت و عظمت و...  است، در بین ما تقدس پیدا کرده است.

 الف) قرآن كريم با بيان شواهد و نمونه هایی، ايثار را در ابعاد مختلف ستوده است، ازجمله:

 1) حـضـرت ابـراهـيـم (ع) را به عنوان(بـنيانگذار ايثار)[1] مى ستايد كه از خدايان و بت هاى مـشـركان بيزارى جسته ، ترسى به خود راه نداد و جان بر كف، بت ها را در هم شكست و فرياد برآورد كه: "اُفٍّ لَكُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ؛[2] اف بر شما و بر چيزهايى كه جز خدا مى پرستيد!"

 هـمـچـنـيـن در جـريـان ذبـح حـضـرت اسـمـاعـيـل، وقـتـى ابـراهـيـم (ع) خـواب خـويـش را بـه عمل تبديل كرد و از آن آزمايش الهى پيروزمندانه بيرون آمد، خداوند او را اين گونه ستود: "سَلامٌ عَلى اِبْراهيمَ كَذلِكَ نَجْزِى الْمحْسِنينَ اِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنينَ؛[3] سلام بر ابراهيم ، ما نيكوكاران را اين چنين پاداش مى دهيم، او از بندگان مؤ من ما بود."

 2) در بیان ايثار جانى حضرت على (ع)مى فرمايد: "وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ؛[4] و بعضى از مردم براى به دست آوردن خشنودى خدا جان خويش را فدا مى كنند.

 و در جاى ديگر ايثار مالى خاندان پيامبر(ص)را چنين مى ستايد: "وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَ يَتيماً وَ اَسيراً؛[5] غذاى خويش را با آنكه آن را دوست دارند، به مسكين و يتيم و اسير مى خورانند."

هـمـچـنـيـن ازانـصـارـ كـه در حـال فـقـر، از بـرادران مـهـاجـر خـود، بـا تـقـسـيـم امـوال وخـانـه هـاى خـويش پذيرايى كردند و آنان را بر خود مقدّم داشتند ـ اين گونه تمجيد مى كند: "وَ يُؤْثِرُونَ عَلى اَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛[6] ديگران را بر خود مقدم مى دارند، هر چند خود، فقير و نيازمند باشند.

ب) از ايـثـار در روايـات بـه عـنـوان (خوى و خصلت ابرار و برگزيدگان الهى، نيكوترين احسان و اعلى مراتب ايمان) نام برده شده است، چنان كه اميرمؤمنان علی (ع) می فرماید: "اَلاْ يثارُ سَجِيَّةُ الاْبْرارِ وَ شيمَةُ الاْخْيار؛[7] ايثار خوى نيكوكاران و شيوه نيكان است. در جاى ديگر فرمود: "اَلاْيثارُ اَحْسَنُ الاِحْسانِ وَ اَعْلى مَراتِبِ الايمانِ؛[8] ايثار نيكوترين احسان و بالاترين مراتب ايمان است .

ایثار واقعی ارتباط تنگاتنگی با مفهوم شهادت دارد و در حقیقت باید گفت این دو مفهوم از یکدیگر تفکیک ناپذیرند. آنجا که انسان مکتبی و دین مدار، خون پاكش را در راه پاسدارى از اسلام و ارزش هاى متعالی آن، تقدیم می کند، به بالاترين درجه ايثار رسـيـده و مـحـبـوب تـريـن مـقـام را نـزد خـدایش دارد؛ چـنـان كـه رسول خدا(ص) درباره ارزش خون پاك شهيدان راه خدا مى فرمايد: "ما مِنْ قَطْرَةٍ اَحَبُّ اِلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ قَطْرَةِ دَمٍ فى سَبيلِ اللّهِ؛[9] هيچ قطره اى در پيشگاه خداوند، محبوب تر از قطره خونى كه در راه خدا ريخته مى شود نيست."

پاورقی_____________________

[1] امام خمينى (ره) فرمود: حضرت ابراهيم (ع) بنيانگذار ايثار است. (صحيفه نور، ج 19، ص 53.)

[2] انبياء، آيه 67.

 [3] صافّات، آيات 109 ـ 111.

 [4] بقره، آيه 207.

 [5] انسان، آيه 8.

 [6] حشر، آيه 9.

 [7] شرح غررالحكم، ج2، ص 164.

 [8] همان، ص 31.

 [9] وسائل الشيعه، ج 11، ص 8.